Chè Shan Tuyết Hà Giang được xếp vào dòng chè thượng hạng nhất ở Việt Nam hiện nay. Cùng Kinhnghiemdulich.vn tìm hiểu những điều thú vị về loại chè này ngay tại bài viết dưới đây.
Giới thiệu tổng quan về chè Shan Tuyết Hà Giang
Shan Tuyết nghĩa là tuyết trên núi. Chè Shan Tuyết được trồng trên những đỉnh núi cao, với độ cao hàng nghìn mét so với mực nước biển. Chịu ảnh hưởng của khí hậu núi cao, nên những búp chè Shan Tuyết có một lớp tơ mịn màu trắng tuyết bao phủ bên ngoài.
Chè Shan Tuyết được trồng ở những nơi có địa hình cao như Bắc Kạn, Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Thái Nguyên…Trong đó, chè Shan Tuyết Hà Giang được đánh giá là có chất lượng nổi trội và hương vị thơm ngon hảo hạng. Hiện nay, chè Shan Tuyết Hà Giang đã được xuất khẩu đến nhiều quốc gia tại châu Âu, châu Á và châu Mỹ.
Chè Shan Tuyết Hà Giang được coi là thức uống thượng hạng và được coi là đặc sản Hà Giang làm quà cao cấp nhất. Năm 2019 thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tặng chè Shan Tuyết cho thủ tướng Malaysia là Mahathir Mohamad giống như đại diện cho đặc sản Việt Nam nhân dịp ông sang thăm nước ta.
Chè Shan Tuyết Hà Giang được trồng nhiều ở các vùng Lũng Phìn (Đồng Văn), Tây Côn Lĩnh (Hoàng Su Phì), Cao Bồ, Thượng Sơn (Vị Xuyên) với tổng diện tích trồng lên đến gần 12.000 ha . Tính đến nay, Hà Giang đã có hơn 1600 cây chè Shan Tuyết cổ thụ được công nhận là các cây Di sản Việt Nam có ý nghĩa rất lớn trong việc bảo vệ nguồn gen của giống chè nổi tiếng này.
Xem thêm: Dốc Bắc Sum Hà Giang | Khám Phá Con Đường Được “Phượt Thủ” Yêu Thích Nhất Hiện Nay
Nguồn gốc của chè Shan Tuyết Hà Giang
Chè Shan Tuyết ở Hà Giang là giống chè cổ thụ có tuổi đời hàng trăm năm tuổi. Đến nay vẫn chưa ai dám khẳng định nguồn gốc chính xác của dòng chè này xuất phát từ đâu và có từ bao giờ. Những cây chè Shan Tuyết mọc xen lẫn giữa các loại cây rừng, sau đó được người dân thu hái về và sử dụng.
Vào những năm đầu thế kỷ 20, khi thực dân Pháp còn chiếm đóng nước ta, chúng đã tiến hành khảo sát các tỉnh vùng núi phía Bắc. Khi đến Hà Giang, chúng đặc biệt chú ý đến giống chè này và bắt dân ta phải tiến hành nhân giống để cung cấp cho chúng đem về nước đế quốc tiêu thụ.
Chè Shan Tuyết Hà Giang còn gắn liền với một điển tích thời nhà Mạc. Mạc Đăng Dung là người sáng lập ra nhà Mạc vào đầu thế kỷ 16 ở Việt Nam. Trong một lần được thưởng thức chè Shan Tuyết, ông đã rất ấn tượng với màu nước vàng óng và hương vị đặc biệt của thức uống này.
Khi sắp qua đời, Mạc Đăng Dung đã sai người mang đến cho ông một thanh đao và một ấm trà Shan Tuyết Hà Giang được hái từ vùng núi Tây Côn Lĩnh. Vì vậy người đời sau còn thường gọi chè Shan Tuyết với tên gọi là Mạc trà.
Chè Shan Tuyết Hà Giang có gì đặc biệt mà lại đắt đỏ đến vậy?
Được mệnh danh là “Đệ nhất danh trà Việt”, chè Shan Tuyết Hà Giang có giá cả thuộc loại đắt nhất thị trường hiện nay. Để sở hữu 1kg chè Shan Tuyết sấy khô, bạn sẽ phải bỏ ra ít nhất là 600.000đ. Chè Shan Tuyết có chất lượng cao hơn có giá 1.500.000đ – 2.500.000đ/kg, một số loại lên đến gần 4.000.000đ/kg.
Có rất nhiều lý do khiến dòng chè này có mức giá đắt đỏ đến vậy. Trong đó những yếu tố phải kể đến là hương vị tuyệt hảo, giống trà sạch – sinh trưởng tự nhiên và những công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe.
Hương vị đặc biệt của chè Shan Tuyết Hà Giang
Đặc điểm của cây chè Shan Tuyết là càng lâu năm, thì búp chè sẽ càng đậm vị. Những cây chè Shan Tuyết cổ thụ ở Hà Giang có tuổi đời từ 200 – 700 tuổi, cộng thêm thổ nhưỡng và khí hậu núi cao ở Hà Giang đã tạo nên hương vị đặc biệt hiếm có của chè Shan Tuyết Hà Giang.
Chè Shan Tuyết Hà Giang hội tụ đủ ba yếu tố của trà ngon là hương thơm, vị đậm và nước trong. Chè Shan Tuyết có mùi thơm tự nhiên đặc trưng của núi rừng Đông Bắc, khi đưa vào miệng sẽ có vị chát nhẹ ở đầu lưỡi, sau đó là vị ngọt hậu đọng lại ở cuống họng.
Vị trà thấm dần từ khứu giác đến vị giác, giúp người thưởng mê mẩn mãi không thôi. Ai đã thử qua chù chỉ là nhấp môi một chén trà cũng sẽ nhớ mãi về hương vị mộc mạc, thuần khiết của thứ trà đặc sản này.
Vào năm 2017, Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng đã mời Tổng Bí Thư Tập Cận Bình (Trung Quốc) thưởng thức chè Shan tuyết Hà Giang trong tiệc trà tại nhà sàn Bác Hồ. Điều đã phần nào khẳng định được chất lượng và hương vị tuyệt hảo của chè Shan Tuyết Hà Giang.
Xem thêm: Núi Cấm Sơn Hà Giang – Miền Thơ Mộng Giữa Lòng Cao Nguyên Đá
Giống trà “sạch” và sinh trưởng tự nhiên
Trà Shan Tuyết sinh trưởng tự nhiên trên các dãy núi cao từ 800 – 2000m mà không cần bất kỳ sự chăm bón và tác động từ con người. Lá trà Shan Tuyết hà Giang luôn đảm bảo sạch, an toàn, không bị ảnh hưởng bởi phân bón, thuốc trừ sâu hay thuốc bảo vệ thực vật.
Người dân chỉ cắt cỏ xung quanh gốc chè chứ không tưới nước hay chăm sóc gì mà để cho chúng sinh trưởng tự nhiên. Đến thời điểm thu hoạch, người dân sẽ bắc thang hoặc trèo lên cây để hãy những búp chè tươi ngon nhất về chế biến.
Những công đoạn sao, sấy chè cũng được thực hiện theo phương pháp hoàn toàn thủ công và không sử dụng bất kỳ loại phụ gia nào trong quá trình chế biến. Vì vậy, chè Shan Tuyết được coi là sản phẩm sạch, hữu cơ tự nhiên 100%.
Những công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe
Luôn nằm trong top những đặc sản Hà Giang được coi như “thần dược”, chè Shan Tuyết có những lợi ích vô cùng tốt đối với sức khỏe và được đông đảo khách du lịch Hà Giang tìm mua. Trong loại chè này có chứa hàm lượng cao các hoạt chất như amoniacids, antioxidants, polyphenols, falvonoid…
Chè Shan Tuyết có tác dụng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, huyết áp cao, cholesterol cao, nồng độ triglyceride tăng cao và béo phì. Một nghiên cứu đã cho thấy uống Chè Shan Tuyết trong 12 tuần làm giảm tới 36% giá trị chất béo trung tính, giảm 17% tỷ lệ huyết tương LDL / HDL và giảm 18% lượng đường trong máu.
Chè Shan Tuyết giúp làm chậm các quá trình lão hóa và kéo dài tuổi thọ ở người già. Dùng nước chè để súc miệng hàng ngày cũng giúp trẻ nhỏ ngừa sâu răng hiệu quả. Bên cạnh đó, bã chè Shan Tuyết cũng được sử dụng để làm mặt nạ dưỡng da dành cho hội chị em.
Chè Shan Tuyết Hà Giang có bao nhiêu loại?
Dựa vào đặc điểm của giống cây, chè Shan Tuyết được chia thành 2 loại là chè Shan Tuyết lá nhỏ và chè Shan Tuyết lá to. Loại chè lá nhỏ có tán lá hình mâm xôi hoặc dạng nến, chiếm phần lớn tổng sản lượng chè và được trồng nhiều ở Lũng Phìn. Chè Shan Tuyết lá to thì tập trung chủ yếu ở vùng chè Bó Đướt và Thượng Sơn.
Dựa vào chè thành phẩm, thì chè Shan Tuyết có 3 dòng phổ biến là Bạch Trà, Xanh Trà và Hồng Trà. Mỗi dòng trà sẽ có sự khác biệt về màu sắc, hương vị. Tuy nhiên cả 3 dòng chè này đều vẫn giữ được nguyên chất riêng của chè Shan Tuyết Hà Giang.
Xem thêm: Khám Phá Phố Cổ Đồng Văn Hà Giang | Kinh Nghiệm Tham Quan
Bạch Trà
Bạch Trà hay còn gọi là Trà Trắng, được tuyển chọn từ những búp chè 1 tôm có lớp tơ trắng mịn và cánh thẳng. Đây là dòng chè Shan Tuyết đắt đỏ nhất hiện nay, mức giá trung bình của bạch trà khoảng từ 3.000.000đ -3.500.000đ/kg.
Thời gian để thu hoạch được những búp bạch trà tốt là vào đầu mùa xuân. Nhưng cũng chỉ trong những ngày xuân khô ráo và có nắng ấm, chứ không hái vào ngày có mưa hoặc sương lạnh. Chính bởi thời gian thu hoạch ngắn nên loại chè này có số lượng ít và rất quý hiếm.
Sau khi được thu hái, búp chè sẽ được hong khô tự nhiên bằng gió ngăn ngừa quá trình oxi hóa từ 3 – 4 ngày để đạt độ ẩm khoảng 10%. Vì được hong khô tự nhiên nên bạch trà giữ nguyên được hàm lượng dinh dưỡng và màu sắc tự nhiên của búp chè.
Bạch Trà khi pha sẽ có màu hơi ngả vàng, gần giống với màu của mật ong pha loãng. Vị trà có hơi chát nhưng không hề đắng, khi uống sẽ có cảm giác thanh tao, tinh tế và cảm nhận rõ được mùi hương của cỏ sớm.
Hồng Trà
Hồng Trà Shan Tuyết có mức giá từ 1.800.000đ – 2.200.000đ/kg. Dòng chè này được làm từ những búp chè 1 tôm 1 lá, chè thành phẩm có cánh xoăn màu nâu đỏ điểm tuyết trắng. Đây là dòng chè lên men, trải qua quá trình oxi hóa hoàn toàn để tạo nên vị trà đặc biệt.
Sau các quá trình lên men, sấy, sao trà, búp trà Shan Tuyết sẽ chuyển dần từ màu xanh sang màu nâu đỏ. Cùng với đó, vị trát của trà cũng bị loại bỏ, khi uống chỉ cảm thấy vị ngọt đọng lại trong khoang miệng. Vì vậy loại trà này khá dễ uống, trẻ em hay phụ nữ đều yêu thích sử dụng.
Xanh Trà
Trà Xanh Shan Tuyết là dòng trà phổ biến vào được dụng rộng rãi và có giá thành rẻ hơn so với bạch trà và hồng trà. 1 kg trà xanh Shan Tuyết thường có giá từ 800.000đ – 1.200.000đ. Loại trà này được làm từ những búp chè 1 tôm 2 lá, có điểm tuyết trắng ở phần búp chè.
Loại chè này được thu hái và nhiều đợt và công đoạn sơ chế không quá cầu kỳ nên có sản lượng thành phẩm cao nhất trong năm. Búp chè xanh Shan Tuyết cũng trải qua các công đoạn sơ chế giống như chè thông thường bao gồm thu hái, phơi khô, sấy và vò trà.
Trà xanh Shan Tuyết có hương thơm tương tự như hương cốm non, xen lẫn chút mùi hoa ngọt. Trà xanh có màu trà vàng trong. Vị trà ban đầu chát nhẹ, hậu vị sẽ ngọt đậm đà, phù hợp với những người thích vị trà truyền thống – tiền chát hậu ngọt.
Xem thêm: Thung Lũng Sủng Là Hà Giang | Đóa Hoa Nở Rộ Giữa Lòng Cao Nguyên Đá
Những công đoạn để tạo ra chè Shan Tuyết thượng hạng
Quá trình thu hái chè Shan Tuyết
Trong năm có khoảng 3 hoặc 4 vụ thu hái chè. Vụ trà đầu tiên cũng là vụ có búp trà chất lượng cao nhất từ cuối tháng 2 đến tháng 4. Vụ thứ hai từ tháng 5 đến tháng 6, đây là thời điểm có năng suất cao nhất trong năm. Vụ thứ ba vào tháng 10 – tháng 11, tùy vào thời tiết mỗi năm, có thể thêm một vụ chè vào tháng 8.
Búp chè phải được hái vào buổi sáng để đạt độ tươi và non nhất. Vì vậy mà người dân thường phải thức dậy từ lúc trời còn tờ mờ sáng, để kịp lên núi hái chè. Thông thường, khi lên núi người vùng cao sẽ mang theo giỏ tre đeo trên lưng để đựng chè. Việc này giúp người hái chè di chuyển và hái chè dễ dàng hơn.
Cây chè Shan Tuyết cổ thụ ở Hà Giang có thân cây to, cứng cáp, rộng hơn một vòng tay người. Trong quá trình thu hái, người dân sẽ phải chèo lên thân cây và chọn ra những búp chè đạt chuẩn, không sâu bệnh. Khi hái cũng cần rất cẩn thận để không chạm vào những búp chè mới, gây ảnh hưởng đến chất lượng của búp chè đó về sau.
Các công đoạn chế biến chè Shan Tuyết
Ngày nay, người đồng bào các dân tộc vẫn chế biến chè theo cách truyền thống. Chè sau khi được hái sẽ đem phơi để làm héo chè, nhằm giảm bớt lượng nước và làm cho búp chè có độ dai hơn. Việc này sẽ hạn chế tình trạng búp chè bị vỡ, nát trong các công đoạn tiếp theo.
Sau khi hái, chè phải được sao trong vòng 6 tiếng. Vì vậy, những ngày không có nắng chè sẽ được làm héo bằng cách sử dụng nhiệt để có thể kịp thời gian sao chè. Với cách này, chè được cho vào các chảo gang hoặc ống sào và đặt trên bếp củi. Công đoạn này đòi hỏi người làm chè cần có nhiều kinh nghiệm để có thể căn chỉnh được nhiệt độ phù hợp.
Khi chè đã héo và đạt độ ẩm khoảng 10%, chè được chuyển sang công đoạn sao – vò trà. Ở bước này, trà sẽ được đảo đều trên chảo lớn. Song song với đó, người làm trà sẽ dùng tay để vò cho lá trà thật tơi. Quá trình sao và vò được lặp đi lặp lại và diễn ra liên tục cho đến khi lá trà thật tơi và giòn.
Cuối cùng, mẻ trà Shan được đem đi sàng qua để loại bỏ vụn trà và đóng gói, bảo quản. Ngoài ra, để tăng hương thơm của trà, người ta thường cho trà vào các ống tre, bịt kín hai đầu và để trên gác bếp từ 3 đến 5 ngày, đây gọi là phương pháp ủ hương. Với loại trà Shan Tuyết đã qua ủ hương sẽ có mùi trà rõ và đậm hơn, tất nhiên giá thành cũng sẽ cao hơn.
Ngày nay, đã có nhiều nhà máy chế biến chè Shan Tuyết hơn trước. Tại các nhà máy, quy trình chế biến trà sẽ được áp dụng nhiều máy móc và công nghệ hiện đại hơn. Tuy nhiên các quy tình này đều được xây dựng dựa trên cách chế biến truyền thống của người vùng cao.
Xem thêm: Cổng Trời Quản Bạ Hà Giang | Cửa Ngõ Quan Trọng Hấp Dẫn Du Khách Tham Quan
Mua chè Shan Tuyết Hà Giang ở đâu?
Mua tại hộ gia đình
Khi đến thăm những vùng trồng chè Shan lớn ở Hà Giang như Tây Côn Lĩnh, Tà Phìn, Cao Bồ… bạn có thể ghé vào các nhà các hộ dân và hỏi mua. Hầu hết các nhà dân trong khu vực đều làm chè vì vậy không khó để mua được chè Shan Tuyết tại đây.
Khi mua tại các hộ gia đình, bạn sẽ không phải lo lắng vì mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng mà giá cả lại vô cùng phải chăng. Tuy nhiên, vì sản xuất theo hộ gia đình nên số lượng chè sẽ không nhiều và ít đa dạng, chủ yếu là chè xanh truyền thống.
Mua tại các cửa hàng chè Shan Tuyết
Tại trung tâm huyện Hoàng Su Phì, Vị Xuyên, Đồng Văn đều có những cơ sở chuyên bán chè Shan Tuyết đặc sản. Đa phần đây đều là những cơ sở của các hợp tác xã sản xuất chè, một số ít là của các cơ sở buôn bán tự do.
Ở đây sẽ có đa dạng các dòng chè Shan Tuyết khác nhau để bạn lựa chọn với phổ giá từ bình dân đến thượng hạng đều có. Bên cạnh đó, các sản phẩm ở đều có xuất xứ rõ ràng, giấy chứng nhận đảm bảo an toàn vệ sinh nên bạn hoàn toàn có thể yên tâm khi chọn mua. Một số cửa hàng chè Shan Tuyết uy tín mà bạn có thể tham khảo là HTX Hà Tuyên, cửa hàng Chiến Hảo, cửa hàng Hà Chung…
Mua tại các cửa hàng đặc sản
Nếu bạn muốn mua chè Shan Tuyết ở khu vực trung tâm thành phố, bạn có thể tìm đến các cửa hàng đặc sản Hà Giang. Vì là đặc sản nổi tiếng nên không khó để tìm mua chè Shan Tuyết tại các cửa hàng này. Ngoài ra, bạn còn thể chọn mua thêm nhiều loại đặc sản khác như lạp xưởng, mật ong bạc hà, thịt trâu gác bếp…
Một số cửa hàng bán đặc sản lớn và uy tín, được đánh giá cao là: Đặc sản Hà Giang 23, nông sản Miss Lanh Hà Giang, cửa hàng đặc sản Tuấn Hồng, cửa hàng Quà Của Đá…
Mua tại chợ phiên
Chợ phiên Hà Giang là địa chỉ mà bạn có thể dễ dàng mua được chè Shan Tuyết Hà Giang với giá cả bình dân. Ở các phiên chợ như chợ Hoàng Su Phì, chợ Yên Minh và chợ Mèo Vạc có khá nhiều gian hàng bán chè Shan. Ở đây chủ yếu là chè do chính gia đình người bán làm ra và họ mang xuống chợ để trao đổi hoặc buôn bán, vậy nên mức giá không quá cao.
Tuy nhiên, chè Shan Tuyết bán tại chợ phiên thường đường đóng gói thủ công trong các túi nilong và không có thông tin cụ thể. Vì vậy khi chọn mua, bạn cần cân nhắc và quan sát kỹ chất lượng chè trước khi mua, để tránh mua phải chè đã để lâu.
Mua online
Ngày nay, có rất nhiều thương hiệu chuyên sản xuất chè Shan Tuyết. Ngoài việc bán tại các cửa hàng của hệ thống, những thương hiệu này đều có các website hoặc trang thương mại điện tử để đưa sản phẩm của mình đến gần hơn với khách hàng ở xa.
Khi mua online tại các website, bạn có thể nắm rõ giá cả và các thông tin liên quan khác về sản phẩm. Trên website, các thương hiệu đều sẽ đưa ra tất cả các mặt hàng chè Shan Tuyết mà thương hiệu đang sản xuất. Vì vậy bạn sẽ có rất nhiều sự lựa chọn khác nhau và dễ dàng tìm ra được loại chè mình mong muốn.
Chè Shan Tuyết Hà Giang tuy có mức giá cao, nhưng với hương vị, chất lượng trà và tính quý hiếm của dòng trà này thì số tiền bỏ ra cũng là xứng đáng. Đây chắc chắn sẽ là món quà
Trả lời